มหาปเทสสะ ๔

[ร้อยป่า]

                พระวินัยปิฎก มหาวรรค เล่ม ๕ ภาค ๒ - หน้าที่ 190
 
                          พระพุทธานุญาตมหาปเทส  ๔

           [๙๒]   ก็โดยสมัยนั้นแล    ภิกษุทั้งหลายเกิดความรังเกียจในพระบัญญัติ

บางสิ่งบางอย่างว่า    สิ่งใดหนอ    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตไว้    สิ่งใดไม่

ได้ทรงอนุญาต  จึงกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระมีพระภาคเจ้า.                       

       พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสประทานสำหรับอ้าง   ๔  ข้อ   ดังต่อไปนี้.

           ๑.   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  สิ่งใดที่เราไม่ได้ห้ามไว้ว่า  สิ่งนี้ไม่ควร     หาก

สิ่งนั้นเข้ากับสิ่งที่ไม่ควร   ขัดกับสิ่งที่ควร     สิ่งนั้นไม่ควรแก่เธอทั้งหลาย.

           ๒.   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย          สิ่งใดที่เราไม่ได้ห้ามไว้ว่า    สิ่งนี้ไม่ควร

หากสิ่งนั้นเข้ากับสิ่งที่ควร   ขัดกับสิ่งที่ไม่ควร   สิ่งนั้นควรแก่เธอทั้งหลาย.

           ๓.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย         สิ่งใดที่เราไม่ได้อนุญาตไว้ว่า    สิ่งนี้ควร

หากสิ่งนั้นเข้ากับสิ่งที่ไม่ควร   ขัดกับสิ่งที่ควร   สิ่งนั้นไม่ควรแก่เธอทั้งหลาย.

           ๔.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย         สิ่งใดที่เราไม่ได้อนุญาตไว้ว่า    สิ่งนี้ควร

หากสิ่งนั้นเข้ากับสิ่งที่ควร  ขัดกับสิ่งที่ไม่ควร   สิ่งนั้นควรแก่เธอทั้งหลาย.

ข้อความอธิบายจากอรรถกถา

                                         มหาปเทส   ๔

           เพื่อประโยชน์ที่ภิกษุทั้งหลายจะได้ถือไว้เป็นแบบ    พระผู้มีพระภาคเจ้า

จึงตรัสมหาปเทส   (คือ หลักสำหรับอ้างใหญ่)  ๔  ข้อเหล่านั้น   ว่า  ยํ   ภิกฺขเว

มยา  อิทํ  น  กปฺปติ   เป็นต้น.

           พระธรรมสังคาหกเถระทั้งหลาย           เมื่อถือเอาสูตรสอบสวนดูในมหา-

ปเทสนั้น  ได้เห็นความข้อนี้ว่า.

           ด้วยพระบาลีว่า    ฐเปตฺวา     ธญฺญผลรสํ   นี้        ธัญญชาติ    ๗  ชนิด

เป็นอันห้ามแล้วว่า   ไม่ควรในปัจฉาภัต.    มหาผล  ๙  อย่าง   คือ  ผลตาล   ผล

มะพร้าว   ผลขนุน   ผลสาเก    น้ำเต้า     ฟักเขียว    แตงไท    แตงโม   ฟักทอง

เป็นอันทรงห้าม       และอปรัณณชาติทุกชนิด      มีคติอย่างธัญญชาติเหมือนกัน.

มหาผลและอปรัณณชาตินั้น      ไม่ได้ทรงห้ามไว้ก็จริง      ถึงกระนั้น   ย่อมเข้ากับ

สิ่งที่เป็นอกัปปิยะ;   เพราะเหตุนั้น   จึงไม่ควรในปัจฉาภัต.

           น้ำปานะ ๘  อย่าง   ทรงอนุญาตไว้      น้ำปานะแห่งผลไม้เล็กมี     หวาย

มะชาม  มะงั่ว  มะขวิด  สะคร้อ   และเล็บเหยี่ยว   เป็นต้น       มีคติอย่างอฏัฐบาน

แท้  น้ำปานะแห่งผลไม้เหล่านั้น    ไม่ได้ทรงอนุญาตไว้ก็จริง.     ถึงกระนั้น   ย่อม

เข้ากับสิ่งที่เป็นกัปปิยะ;   เพราะฉะนั้น   จึงควร.

           ในกุรุนทีแก้ว่า      จริงอยู่       เว้นรสแห่งเมล็ดข้าวกับทั้งสิ่งที่อนุโลมเสีย

แล้ว      ขึ้นชื่อว่าน้ำผลไม้อื่น  ที่ไม่ควร    ย่อมไม่มี       น้ำผลไม้ทุกชนิดเป็นยาม

กาลิกแท้.

           จีวรพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตไว้  ๖  ชนิด.        จีวรอื่นอีก ๖ ชนิดที่

อนุโลมจีวรเหล่านั้น  คือ   ผ้าทุกุละ     ผ้าแคว้นปัตตุนนะ    ผ้าเมืองจีน   ผ้าเมือง

แขก   ผ้าสำเร็จด้วยฤทธิ์   ผ้าเทวดาให้   พระธรรมสังคาหกเถระทั้งหลายอนุญาต

แล้ว.

[nantong]

ไหว้สา  พระธัมมวินัย  สายบุญ

สาธุ ๆ ๆ  อนุโมทามิ  ยอดเยี่ยมอย่างยิ่งนัก