เจ้าล้านนา

[เด็กอินเตอร์]

      เจ้าล้านนา

    "เจ้า - คำว่า เจ้า เป็นคำเรียกขาน นำหน้านามแบบล้านนา ใช้กับผู้สืบสกุลของ เจ้าหลวง แต่ทั้งนี้ มีผู้สืบสกุลดังกล่าวเป็นจำนวนไม่น้อย ซึ่งดำรงชีวิตตามแบบสังคมเมืองในปัจจุบัน แม้จะมีความผูกพันกับสายสกุลอยู่อย่างมาก แต่ก็เลือกที่จะไม้ใช้คำเรียกขานตามแบบโบราณประเพณี เช่นนี้

    ทางนครเชียงใหม่ ถือดังนี้
    พ่อเป็นเจ้า แม่เป็นไพร่ ลูกจะเป็นเจ้าไปทุกชั้น
    พ่อเป็นไพร่ แม่เป็นเจ้า ลูกจะไม่เป็นเจ้า
    ยกเว้นสายตรงเจ้าหลวงถ้าแม่เป็นธิดาเจ้าหลวงได้สวามีเป็นไพร่ ลูกก็เป็นเจ้า
    เจ้าในสมัยที่ปกครองโดยเจ้าหลวง มีลำดับดังนี้

    ๑. เจ้าหลวง ๒. เจ้าอุปราช ๓. เจ้าราชวงศ์ ๔. เจ้าบุรีรัตน์ ๕. เจ้าราชบุตร
    รวมเรียกเจ้า ๕ ขัน เจ้า ๕ ขันนี้ เป็นตำแหน่งสูงสุด เมื่ออภิเษกกับเจ้าด้วยกัน รวมถึงเจ้าเชียงตุงด้วย โดยส่วนมากก็เป็นผู้ชายอยู่แล้ว ลูกก็เกิดมาเป็น "เจ้า" ถ้าผู้ชาย ก็เรียก "เจ้าจาย" ถ้าผู้หญิงก็เรียก "เจ้าญิง" แต่นำหน้าว่าเจ้าได้ ภายหลัง ได้รับพระราชทานนามสกุล แก่เจ้าหลวง (ถ้าจำไม่ผิดก็เป็นเจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าหลวงองค์ที่ ๙ องค์สุดท้ายแห่งนครเชียงใหม่) จากรัชกาลที่ ๖ ก็ต่อว่า
    ณ เชียงใหม่

    และตำแหน่งอื่นๆ โดยสืบต่อกันมาตามสายเลือด เลื่อนมาตามลำดับ ยังมี
    ๖. เจ้าราชสัมพันธ์วงศ์
    ๗. เจ้าราชภาคินัย
    ๘. เจ้าราชภาติกวงศ์

    สำหรับเจ้าที่ไม่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับภารราชกิจส่วนมากจะเป็นผู้หญิงก็จะอยู่ในตำแหน่ง
    ๙. เจ้าวรญาติ
    ๑๐. เจ้าประยูรญาติ

    กรณี ต่อมา คือเจ้าย่อมมีหม่อมหลายคน สมัยก่อนไม่มีดารา ก็มีแต่ ช่างซอ หรือช่างฟ้อน เป็นต้น ซึ่งส่วนมากเป็นคนนอกคุ้มคือเป็นคนธรรมดา ถ้าเจ้า ทั้ง ๕ ที่ลำดับมา เกิด แต่งงานด้วยก็จะได้เป็น "หม่อม" ลูกออกมาก็เป็น "เจ้า" เหมือนกัน แต่ถัดจากเจ้า ๕ ขันนี้แล้วต้อง พ่อแม่เป็นเจ้าเท่านั้น ลูกจึงใช้ คำว่าเจ้าได้
    ซึ่งหายากแล้ว เช่น เจ้าพ่อ เจ้าแม่ของ เจ้ากอแก้ว ประกายกาวิล ณ เชียงใหม่ เป็นต้น

    หรือ เจ้าธวัชวงศ์ ณ เชียงใหม่ ที่พ่อท่าน เป็นเจ้า แต่แม่เป็นคนธรรมดา ก็ใช้เจ้าไม่ได้ แต่ชื่อเล่นท่าน ใครๆ ก็เรียกเจ้าหนุ่ย หรือ เจ้าดวงเดือน ณ เชียงใหม่ แม่ท่านก็เป็นคนสามัญ แต่พ่อเป็น เจ้า ๕ ขัน ก็เลยใช้เจ้าได้ แล้วเจ้าดวงเดือน ณ เชียงใหม่ กับ เจ้ากอแก้ว ประกายกาวิล ณ เชียงใหม่ ก็ถือเป็น Generation สุดท้ายที่จะมีเจ้านำหน้า เจ้านายฝ่ายเหนือก็จะหมดไปที่ละน้อย จนอาจไม่มีให้ภูมิใจของคนเชียงใหม่อีก

    จากหนังสือเจ้าหลวงเชียงใหม่